Controlled by Confusion, Confused by Control.
Πρέπει να ήταν κάπου στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας όταν ξεκίνησε ο μεγάλος χαμός στη χώρα μας με το Championship Manager, αφού αργά η γρήγορα η κουβέντα μιας αντροπαρέας πήγαινε ντετερμινιστικά στο παιχνίδι. Πόσα γκολ έβαλε ο Maxim Tsikalgo, τι παιχτούρα ήταν ο θρυλικός To Madeira (ο οποίος δεν υπήρξε ποτέ φυσικά), τι μέσο όρο έβγαζε το θηρίο Taribo West- που ήταν και η πρώτη μεταγραφή του κάθε φιλοδοξου manager-, πως θα έκλεινες γρήγορα το παιδί θαύμα Freddy Adu, πόσες σαιζόν αήττητος έβγαζες με τη μυθική ομάδα της Roma και πολλά άλλα.
Ο κάθε συζητητής είχε να προσθέσει το δικό του «μεντοριλικί» αναφορικά με τα πουλέν του και τις μικρές λεπτομέρειες στην τακτική του, που έκαναν την εικονική αρμάδα του αχτύπητη. Δε ξεχνιούνται εύκολα τα gaming sessions εκείνης της περιόδου, όταν για κάποιους μήνες μετά την ετήσια έκδοση του τίτλου το πρόγραμμα είχε ως εξής: Ξύπνημα κάπου το μεσημέρι, φραπεδάρα «βαπορίσια» αχτύπητη με ποσότητα καφέ ικανή να τσιτώσει ελέφαντα, ανοικτή η τηλεόραση να παίζει μεσημεριανά σκουπίδια, ξεχασμένα κλειστά παντζούρια και «λιώσιμο» μέχρι η πείνα να φέρει τον επίδοξο προπονητή σε κατάσταση λιποθυμίας, οπότε να πιάσει το τηλέφωνο και να παραγγείλει κάτι σε junk food, ώστε να ανακτήσει δυνάμεις και να βγάλει 2-3 σαιζόν ακόμα. Μέχρι να γυρίσεις να δεις, είχε αρχίσει να ξημερώνει, τα μάτια σου έμοιαζαν περισσότερο με ντομάτες (ήταν και οι ριμάδες οι 15αρες οι CRT που «πυροβολούσαν» αδιάπαυστα και ανελέητα τα εγκεφαλικά κύτταρα), είχες φτάσει κάπου στο 2054 και πανηγύριζες το 10ο συνεχόμενό σου Champion’s League. Ωραία πράγματα, αυθεντική nerd εμπειρία, καίτοι καταστρέφαμε τον οργανισμό μας, τα νεύρα μας και παίρναμε 3-4 κιλά (αν δε χωρούσες στο παντελόνι δεν πείραζε, ούτως ή άλλως πο;y καιρός για έξω και βόλτες), δεν μετανιώνουμε.
Οι «εθισμένοι» θα καταλάβουν, οι υπόλοιποι μπορείτε να κοροϊδέψετε ελεύθερα. Έκτοτε, εδώ και μια 8ετία σχεδόν, το Manager μεγάλωσε, έγινε Football Manager (που είναι και ο ουσιαστικός συνεχιστής της σειράς) έγινε πιο πολύπλοκο, περίπλοκο σαν τις ζωές μας, και κάθε χρόνο πιστό στο ραντεβού του ρίχνει στο χορτάρι τις καινούριες ιδέες της ομάδας, που απλά εξελίσσουν τον τίτλο, μιας και ο ριζικός επαναπροσδιορισμός του gameplay είναι αδύνατος, λόγω της φύσης του τίτλου. Το «απλά» χρησιμοποιείται μόνο περιγραφικά, γιατί δε μπορούμε καν να φανταστούμε τον κόπο, το άγχος και τους πονοκεφάλους που προκαλεί στα παιδιά της δημιουργικής ομάδας της SI η ανάγκη να βάζουν κάθε χρόνο καινοτόμα συστατικά σε ένα παιχνίδι που η δομή του επιτρέπει ελάχιστους, πλέον, ελιγμούς.
Τα ρηξικέλευθα στοιχεία -εισαγωγή match engine, tactic creator, διαπροσωπική επαφή με παίκτες, στελέχη και Τύπο- που κατά κάποιο τρόπο μετουσίωναν την εμπειρία, έχουν χρησιμοποιηθεί χρόνια τώρα, οπότε αυτό που μένει, και επί της ουσίας θα εξετασθεί από το review, είναι αν οι όποιες αλλαγές ή εμπλουτισμός των υπαρχόντων μηχανισμών δουλεύουν φέτος προς όφελος της γενικής εμπειρίας και δεν είναι απλά ένα ετήσιο update των ρόστερς. Έχει γίνει ο τίτλος τόσο αλλόκοτα σύνθετος, μεγάλος και πλήρης, που ο ίδιος κάνει «closing down» και «tight marking» στους «playmakers» της ομάδας, αφήνοντας ελάχιστο χώρο για «εκφραστικό» και ελεύθερο ποδόσφαιρο. Πάντα μιλάμε για τα νέα στοιχεία, γιατί από τη σκοπιά του παίκτη οι επιλογές, οι συνιστώσες, το micro-management και η εμμονή στη λεπτομέρεια αφήνουν άπειρο κενό χώρο για πειραματισμό…Υπερβολικά πολύ…
Το πρώτο πράγμα που γίνεται εμφανές ξεκινώντας ένα καινούριο session, είναι το μοίρασμα πόντων κάποιων στατιστικών που διαμορφώνουν τη ροπή του manager μας. Δίπλα στα γνωστά που αφορούν την εμπειρία μας, και τα οποία όσο χαμηλότερα τα βάζουμε, αυξάνουμε και τη δυσκολία του παιχνιδιού (δηλώνουν την εμπειρία μας σαν προπονητές και σαν πρώην παίκτες), προστέθηκαν 15 προσαρμόσιμα στατιστικά, χωρισμένα σε δύο κατηγορίες, που αναλόγως τον τομέα που θέλουμε να τονίσουμε, μας δίνεται η δυνατότητα να έχουμε ένα μάνατζερ ειδικό στην προπόνηση (όπου και εμφανίζεται ο χαρακτήρας μας στις επιλογές προπόνησης) ή έναν με έμφαση στη διαχείριση του ανθρωπίνου δυναμικού. Υπάρχει πάντα και η μέση λύση φυσικά. Eίναι ένα RPG στοιχείο που δε μας άρεσε, γιατί κατά κάποιο τρόπο προδιαθέτει και χαρακώνει τομείς του παιχνιδιού, πριν καν αρχίσουμε να παίζουμε. Την ιστορία θέλουμε να τη γράφουμε εμείς, σαν χρήστες, καθώς πλάθουμε την ομάδα μας και όχι να παίρνουμε το ρόλο κάποιου φανταστικού τύπου με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.
Όπως και να έχει, από την εμπειρία μας ο «προπονητής» manager δούλεψε καλύτερα σε μικρότερης δυναμικής ομάδες, ενώ ο ψυχολόγος- διαπραγματευτής σε ομάδες με μεγαλύτερη επιφάνεια και πιο φτασμένους απαιτητικούς παίκτες. Δεύτερη τεράστια αλλαγή, ευχάριστη, είναι αυτή στο UI του παιχνιδιού. Θα θυμίσει λίγο τις παλαιότερες εκδόσεις, όπου όλα τα χρήσιμα μενού είναι μαζεμένα σε μια αριστερή κάθετη μπάρα. Για έναν τίτλο που ο όγκος πληροφοριών που πρέπει να επεξεργαστούμε είναι τεράστιος, η εύκολη πρόσβαση σε όλες τις σημαντικές οθόνες είναι καίριας σημασίας. Η πλειονότητα των ζωτικών πληροφοριών για τη λειτουργία της ομάδας βρίσκεται 2-3 με κλικ μακριά, εύχρηστα και νοικοκυρεμένα, αποφεύγοντας το κυκεώνα των άπειρων drop-down μενού, που μόνο δυσκολίες δημιουργούσαν. Θα χρειαστείτε κάποιο χρόνο να συνηθίσετε το καινούριο layout, ειδικά αν ακολουθείτε κάθε χρόνο τη σειρά, αλλά είναι ένα βήμα προς τη διευκόλυνση του παίκτη και θα εξοικονομήσετε πολύ χρόνο.
Συνεχίζοντας την αξιολόγηση των νέων στοιχείων, φτάνουμε στην «καυτή πατάτα» της match engine. Η SΙ υποσχέθηκε νέα animations, καινούρια εφέ, πιο αληθοφανή στάδια και διάφορα άλλα, ήσσονος σημασίας, φτιασιδώματα (και τα έδωσε) για το μεγαλύτερο αγκάθι -κατά την προσωπική μας άποψη πάντα- στη φτέρνα του παιχνιδιού τα τελευταία χρόνια. Δώρο, άδωρο τα άσχημα γραφικά (γιατί είναι ακόμα άσχημα), όταν έχεις περάσει μισή ώρα για να στήσεις την ομάδα σου τέλεια μόνο και μόνο για να φας το πιο άκυρο γκολ, επειδή οι παίκτες σου κάνουν πραγματικά ό,τι τους καπνίσει. Και το βλέπεις χωρίς να μπορείς να κάνεις κάτι. Τι νόημα έχουν οι τακτικές, οι παροτρύνσεις προς του παίκτες, οι εσωτερικές αλλαγές, οι συμβουλές του βοηθού προπονητή, όταν η match engine, μέσα στην ανικανότητά της να μεταφέρει το σχέδιο του παιχνιδιού «επί χόρτου», προσφέρει ένα θέαμα εντελώς αντιποδοσφαιρικό, που δεν έχει καμία σχέση με το πώς έπρεπε να εξελιχθεί ο αγώνας σύμφωνα με το προγραμματισμό μας.
Και δε μιλάμε για ένα ματς που θα στραβώσει, μιλάμε για γκάφες από τους τερματοφύλακες που δε μπορούν να απομακρύνουν, τους αμυντικούς που κουτουλάνε μεταξύ τους, τα πλάγια-άουτ που δίνουν τη μπάλα δώρο στον αντίπαλο και άπειρα άλλα σκηνικά αμηχανίας. Θα γυρίσει και θα πει κάποιος “φτιάξε τις τακτικές σου, την ψυχολογία των παικτών” και δε ξέρουμε τι άλλο. Αλλά όχι, δεν είναι πρόβλημα σχεδιασμού και ικανότητας, είναι η προβληματική AI που καταφέρνει να χαλάσει την εμπειρία του παιχνιδιού, «πράττει άλογα» και καθιστά πολλές φορές την όλη προετοιμασία, αλλά και την in-game διαχείριση, μάταιη. Μας είχε εντυπωσιάσει την πρώτη φορά η τρισδιάστατη απεικόνιση, έφτασε σε ένα καλό επίπεδο με το FM 2012, αλλά είναι ένας τομέας που πρέπει να εξελιχθεί δραματικά αν δεν θέλουν να έχει απλά ένα διακοσμητικό ρόλο. Πίσω λοιπόν στη δυσδιάστατη μηχανή, που τουλάχιστον δίνει μια γενική εικόνα, χωρίς να μας αναγκάζει να εξαγριωνόμαστε με την «αμπαλοσύνη» της αντίστοιχης 3D.
Ένας τομέας που λάμπει φέτος στο FM είναι αυτός του scouting. Κατά κάποιο τρόπο υπάρχει μια συγχώνευση του player search και του scouting tab, δίνοντας φέτος τη δυνατότητα να κάνουμε ασύλληπτα εξειδικευμένες αναζητήσεις σε παίκτες που θα ταιριάξουν απόλυτα στο ρόλο που τους χρειαζόμαστε (θα γίνει αναφορά και πιο κάτω σε αυτό), ενώ, προσθέτει ρεαλισμό, αν έχουμε ενεργοποιημένο το «attribute masking», μιας και η τελική αποτίμηση των στατιστικών των παικτών χρειάζεται πολύμηνη παρακολούθηση. Ανάλογα πάντα με τη γνώση που έχουμε για την περιοχή, οι αρχικές τιμές δίνονται σε ένα εύρος 3- 5 μονάδων (δηλαδή ο Χ επιθετικός έχει finishing 10-15) και καταλήγουν σε συγκεκριμένο αριθμό ύστερα από ενδελεχή παρακολούθηση. Βάθος (συν το γεγονός ότι μπορούμε να κάνουμε assign σε συγκεκριμένες χώρες πλέον), ρεαλισμός και σωστή εφαρμογή αυτού που είχαν στο μυαλό τους οι δημιουργοί δηλαδή. Στο πεδίο των τακτικών η κυριότερη αλλαγή εντοπίζεται στην ένδειξη καταλληλότητας του παίκτη, μέσω ενός κύκλου που δηλώνει ανάλογα με το πόσο γεμίζει αν είναι επαρκής και σε τι βαθμό για το συγκεκριμένο ρόλο (φωτίζοντας και τα attributes που είναι σημαντικά για αυτόν).
Η κάθε θέση έχει τουλάχιστον, πλην του τερματοφύλακα, 10 διαφορετικούς συνδυασμούς, όπου ορίζεται ο ρόλος (π.χ. box to box) και το επιθετικό, αμυντικό ή υποστηρικτικό καθήκον του παίκτη και ουσιαστικά καθορίζει και τη συμπεριφορά του σε μεγάλο βαθμό μέσα στο γήπεδο, αντικαθιστώντας τους sliders προηγούμενων εκδόσεων. Εδώ έρχεται το δέσιμο με το scouting και η τρομερά εξατομικευμένη αναζήτηση, για να καλύψει κάθε πιθανή και εξεζητημένη επιθυμία μας για την εύρεση του «special one» για τη θέση που θέλουμε. Προστέθηκαν επίσης 4 καινούριοι ρόλοι -Wide Playmaker, Inverted Wing Back, Roaming Playmaker, Raumdeter- καθώς και κάποια preferred moves. Αντίστοιχα κινούνται και οι αλλαγές στην προπόνηση, όπου μπορούμε να δώσουμε βάρος και στο ρόλο/ θέση του παίκτη αλλά και στο καθήκον που αναφέραμε πιο πάνω, ώστε να ταιριάξει με το σχέδιο παιχνιδιού μας.
Επιπροσθέτως και οι προπονητές πλέον έχουν τομέα εξειδίκευσης- τον Tactical, Mental, Technical -με δυνατότητα να βελτιώνουν τα χαρακτηριστικά των παικτών που σχετίζονται με την προπονητική τους προτίμηση. Για παράδειγμα, ένας technical προπονητής θα βελτιώσει το κοντρόλ και την ντρίμπλα του παίκτη. Δεκτές και εδώ οι αλλαγές, οι οποίες εναρμονίζονται σωστά με τις όποιες άλλες καινοτομίες. Περιττό να αναφέρουμε ότι υπάρχουν άπειρες καινούριες ερωτήσεις- απαντήσεις στις συνεντεύξεις Τύπου, καθώς και συνεντεύξεις στο τούνελ του γηπέδου και λίγο πριν την έναρξη του αγώνα, οι παίκτες έχουν πιο έντονη προσωπικότητα από ποτέ και συμμετέχουν ενεργά στη ζωή της ομάδας (αν και μας βγήκαν λίγο παρεξηγησιάρηδες και ομιλητικοί), ενώ υπάρχουν και συνεντεύξεις όταν κάνουμε αίτηση για δουλειά.
Γενικά, πολλές κουβέντες, λόγια, μπόλικο «μπλα μπλα», που ευτυχώς μπορούμε να επιμερίσουμε την ευθύνη της περάτωσής τους στο βοηθό προπονητή, γιατί ως συνήθως όλο αυτό το σκηνικό με τις συνεχόμενες συνεντεύξεις καταντάει γρήγορα κουραστικό και αποπροσανατολίζει από το βασικό σκοπό του παιχνιδιού. Είπαμε ωραίος ο «και καλά» ρεαλισμός, αλλά εδώ οι δημιουργοί το παράκαναν. Η οικονομική κατάσταση -των ελληνικών ομάδων τουλάχιστον- με την έμφαση και στρατηγική στο δανεισμό και όχι στην αγορά παικτών, δουλεύει πολύ καλά (όπως και η ελληνική μετάφραση) και αποτυπώνεται σωστά, ενώ ό,τι καινούριο αφορά το Financial Fair Play έχει ενσωματωθεί άψογα. Το διοικητικό συμβούλιο και ο πρόεδρος έχουν πολύ πιο ενεργό ρόλο και ξεκαθαρίζουν στο tab με τα οικονομικά, αναλυτικά τα στοιχεία σχετικά με τη βιωσιμότητα της κάθε ΠΑΕ. Δε μπορεί να υπάρξει παράπονο εδώ, ούτε σχετικά με τις μεταγραφές και τις επιλογές για την ολοκλήρωσή τους από τον παίκτη (πλην ίσως της σχετικής ευκολίας στο κλείσιμο μεγάλων ονομάτων με το κλασσικό κόλπο των 48 δόσεων) .
Τέλος πρέπει να τονισθεί η δυναμική επιστροφή του FM CLASSIC. Σε ένα πιο φωτεινό και ευχάριστο, γενικά περιβάλλον, μπορεί ο παίκτης να αποφύγει όλα τα «συμπαρομαρτούντα» και να εστιάσει στην τακτική, τις μεταγραφές και την προπόνηση. Γρήγορο και εθιστικό, επιτρέπει ακόμα και την αποφυγή της περιόδου προετοιμασίας, αν βαριέστε και αποτελεί ιδανική επιλογή αν θέλετε να αποφύγετε τη χαοτική ροή πληροφορίας που παρέχει ο βασικός τίτλος. Τα challenge modes, που βάζουν διάφορα tasks στον παίκτη, όπως το να σώσει μια ομάδα από τον υποβιβασμό, δε δοκιμάστηκαν καθώς ουδέποτε προκάλεσαν το ενδιαφέρον του γράφοντα. Αναφορικά με τα προβλήματα που αντιμετωπίσαμε στο gameplay, και τα οποία διορθώνονται συνήθως με patch (αλλά η κριτική γίνεται στην τωρινή έκδοση) πρέπει να αναφερθούν οι πολλοί In game τραυματισμοί, τα αφύσικα μεγάλα σκορ (κατάφερε η αφεντιά μου να χάσει 0-7 σε φιλικό με τη Boca και σε 2 μέρες, με απαράλλακτη τακτική, να κερδίσει 5-1 την Crystal Palace), τα πολύ δυνατά φτερά (wingers) και οι θανατηφόρες σέντρες τους, και ως συνήθως η κακή αμυντική λειτουργία και οι αστείοι τερματοφύλακες, προϊόν της μέτριας AI και match engine.
Αυτά είναι βασικότατα θέματα και επηρεάζουν την απόλαυση που δίνει ο τίτλος. Δε γίνεται, φέρ’ ειπείν ο Berg, να χάνει τα άχαστα και ο Καρέλης, που δε πετυχαίνει νερό με πέτρα πάνω σε βάρκα, να έχει τριπλάσια γκολ επειδή βρίσκεται σε θέση φτερού (που δεν είναι καν η φυσική του). Κάτι δεν πάει καλά… Εδώ έρχεται να κολλήσει, αντί επιλόγου, και ο βασικός μας προβληματισμός σχετικά με το παιχνίδι, τη ρότα που έχει τραβήξει, όπως και η δικαιολόγηση του τίτλου του κειμένου. Στο χαρτί όλη αυτή η ελευθερία φαίνεται καλή, ο προγραμματισμός της κάθε κίνησης του οργανισμού (μιλάμε για το πιο «ρεαλιστικό» sim που κυκλοφορεί στην αγορά) δίνει μια αίσθηση πλήρους ελέγχου στα συμβάντα του παιχνιδιού. Και όμως, νιώσαμε χαμένοι μέσα στις άπειρες συνεντεύξεις, ομιλίες προς τους παίκτες (κατά τη διάρκεια του αγώνα και private σε 3 διαφορετικούς τόνους κιόλας), τις ρυθμίσεις για κάθε μικρή λεπτομέρεια, αγωνιστική και εξωαγωνιστική, που επηρεάζουν με κάποιο τρόπο -άγνωστο συνήθως- την απόδοση της ομάδας. Καλές οι άπειρες πληροφορίες και το feedback για κάθε παίκτη, εντούτοις μένουμε με τη απορία αν όλα αυτά είναι χρήσιμα ή είναι απλά ένα «placebo effect» που δίνει την ψευδαίσθηση πως έχουμε τον έλεγχο και επηρεάζουμε το «ρού των γεγονότων».
Έχει γίνει τόσο μεγάλο πια το FM και κάπου χάνει τη γοητεία του με την εμμονή σε δευτερεύοντα στοιχεία και την επιρροή τους -τα οποία είναι δευτερεύοντα γιατί μπορεί να τα αναλάβει και άλλο στέλεχος της ομάδας- που αποπροσανατολίζουν από το βασικό εθιστικό μοτίβο τακτική-σχεδιασμός αγώνα-προπόνηση- μεταγραφές-ακαδημίες. Και άντε, ρυθμίζεις τα πάντα, όμορφα και καλά μετά κόπων, εντούτοις έρχεται η μέρα του αγώνα και το αποτέλεσμα δεν έχει καμία σχέση με ό,τι σχεδίασες (λόγω της match engine). Ή είναι πια τόσες πολλές πια οι μεταβλητές, που ξεφεύγουν από την αντίληψη του γράφοντος, ή μιλάμε για… «random chaos baby». Κάπου έχουν χαθεί τα όρια στο τι ελέγχουμε ακριβώς, τι επηρεάζει τι, και αυτό μας κούρασε στο παιχνίδι. Ό,τι γράφουμε, που αποτέλεσε μιας μορφής κόλαση για εμάς, σε κάποιον πιο μπαρουτοκαπνισμένο και τελειομανή παίκτη μπορεί να φαντάζει ο παράδεισος. Λογικό, όπως λογική είναι και η μη επίρριψη πλήρους ευθύνης στην εταιρία γιατί είναι αναγκασμένη να παρουσιάσει κάτι καινούριο.
Αυτό ζητάει ο κόσμος (με το δίκιο του) και πρέπει κάπως να ανταπεξέλθει. Δε δούλεψε όμως για εμάς μιας και θα προτιμούσαμε να ξαλαφρώσει τον τίτλο από τα περιτυλίγματα και να εστιάσει πλήρως στη μηχανή απεικόνισης των αγώνων. Από εκεί ξεκινάνε όλα, και η αδυναμία της να είναι στο ίδιο ρεαλιστικό επίπεδο με τα άλλα στοιχεία, πυροδοτεί τους προβληματισμούς μας περί ματαιότητας, ελέγχου και τύχης. Δεν είναι μέτριο -με τη συμβατική έννοια, παιχνίδι το FM- θα ήμασταν άδικοι πέρα ως πέρα αν δηλώναμε κάτι τέτοιο. Είναι υπερβολικά πλήρες (καλό ή κακό εσείς θα αποφασίσετε) και ανεξάρτητα με το τι γράφουμε εμείς ή άλλοι reviewers, οι φανατικοί θα το αγοράσουν. Είναι άλλου επιπέδου σχέση και ξεπερνάει τις απόψεις του κάθε κριτικού. Απλά κάπου η όλη στροφή προς το πλήρες simulation μαζί με το μόνιμο πρόβλημα της AI και της 3D engine, έχει αφαιρέσει κάτι από τη μαγεία του τίτλου, μειώνοντας την ευχαρίστηση που λάβαμε. H τελική βαθμολογία περιγράφει την τωρινή κατάσταση, είμαστε βέβαιοι πως σε 15 μέρες ή και ένα μήνα τα patches θα εξομαλύνουν κάποια προβλήματα (και ίσως θα χάριζαν 1-2 βαθμούς πάνω), αλλά επειδή δεν έχουμε κάποια μαγική σφαίρα να μαντέψουμε τις αλλαγές, κρίνουμε με αυτό που έχουμε στα χέρια μας.
