Σημαντικές gaming στιγμές από τη Μέση Γη.
Στις 19 Ιουνίου του 2020 ο κόσμος της 7ης Τέχνης έχασε τον Sir Ian Holm, τον άνθρωπο που ενσάρκωσε με αριστουργηματικό τρόπο στη μεγάλη οθόνη τον Bilbo Baggins, τον ίσως διασημότερο χαρακτήρα που έχει γραφτεί ποτέ σε βιβλίο φαντασίας. Βεβαίως, ο Ian Holm είχε μια μεγάλη και επιτυχημένη καριέρα πριν από την τριλογία The Lord of the Rings, με σπουδαίες ερμηνείες στα Alien, Chariots of Fire και Jesus of Nazareth -μεταξύ πολλών άλλων- όμως ως “Bilbo” τον έμαθε όλος ο πλανήτης, από άκρη σε άκρη, και ως Bilbo του χαρίσαμε μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά μας.
Στο GO Talks αυτής της εβδομάδας, με την απώλεια του Sir Ian Holm ακόμα νωπή, πήραμε την ευκαιρία να επισκεφθούμε ξανά το διασημότερο high fantasy σύμπαν όλων των εποχών, το σπουδαίο έργο του J.R.R. Tolkien, και να θυμηθούμε ποια από τα παιχνίδια που βασίζονται σε αυτό το λογοτεχνικό behemoth μάς προσέφεραν σπουδαίες στιγμές, που μάλλον θα θυμόμαστε για πάντα.
Έχοντας το προνόμιο να βλέπω τα κείμενα των παιδιών που συμμετέχουν στο εκάστοτε άρθρο πριν γράψω το δικό μου, αυτομάτως αποκτώ και την πολυτέλεια να δω τι έχει διαλέξει ο κάθε ένας για το κομμάτι του και, έτσι, να αποφύγω την επανάληψη. Έτσι, οι δικές μου επιλογές περιορίζονται σε δύο παιχνίδια που στο δικό μου μυαλό ξεχώρισαν για διαφορετικούς λόγους. Πρώτα από όλα θα αναφερθώ στο The Fellowship of the Ring των Sierra (που τότε ανήκε στην Vivendi-Universal) και WXP. Ναι, δεν ήταν καλό παιχνίδι. Αλλά ήταν η πρώτη επαφή του υπογράφοντος με παιχνίδι που βασίζονταν στο σύμπαν του Tolkien, και με το δεδομένο ότι αντλούσε υλικό από τα βιβλία και όχι από τις ταινίες του Jackson, με είχε συνεπάρει. Το αποτέλεσμα δεν ήταν καλό, δεν θα τρελαθούμε τώρα λόγω νοσταλγίας, αλλά έχω πολλές γλυκιές αναμνήσεις από αυτό το παιχνίδι.
Ως καλύτερο, ωστόσο, θα καταγράψω το War in the North, ένα παιχνίδι που τόλμησε να φύγει από τη νόρμα, να καταπιαστεί με υλικό όχι και τόσο γνωστό και προβεβλημένο, και μέσα από ένα ευχάριστο και καλοστημένο ARPG gameplay να προσφέρει περίπου 15 από τις καλύτερες ώρες που μπορεί κάποιος να επενδύσει σε παιχνίδι αυτής της θεματολογίας. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι το παιχνίδι αυτό δημιουργήθηκε από τη Snowblind Studios (δημιουργό του υπεραγαπημένου μου Baldur’s Gate: Dark Alliance), όπως επίσης και το ότι η Snowblind στην πορεία συγχωνεύθηκε με την Monolith για να δημιουργήσουν το Shadow of Mordor.
Γιώργος Καλλίφας
Όταν αναφέρουμε το όνομα του J.R.R. Tolkien, αυτομάτως σε όλους έρχονται εικόνες του επικού σύμπαντος του Άρχοντα των Δακτυλιδιών είτε από την κινηματογραφική του μεταφορά, είτε μέσα από τα βιβλία, είτε μέσα από τους διάφορους video game τίτλους που έχουν κυκλοφορήσει ανά περιόδους.
Φυσικά, είναι λογικό κάποιες μεταφορές να κρίνονται ως “επιτυχημένες” και άλλοτε ως “αποτυχημένες”. Στην πρώτη κατηγορία μπορούμε να κατατάξουμε τις μεταφορές που είχαν βασιστεί στα κινηματογραφικά The Two Towers και The Return of the King, τα δυο “Shadow of”, και το προσωπικό αγαπημένο μου, Lego The Lord of the Rings.
Το Lego The Lord of the Rings συνδυάζει του κλασικούς constructive μηχανισμούς των Lego, με κλασικά platform στοιχεία και μικρά δείγματα χιούμορ. Με άλλα λόγια, η Traveller’s Tales εφάρμοσε στον τίτλο τη δοκιμασμένη Lego φόρμουλα, αλλά στη Μέση Γη, σεβόμενη το αρχικό υλικό χωρίς να παίρνει τον εαυτό της πολύ σοβαρά. Το παιχνίδι εκμεταλλευόταν τον τεράστιο χάρτη της Μέσης Γης του J.R.R. Tolkien, ρίχνοντας τους παίκτες σε έναν μεγάλο ανοιχτό κόσμο, επιτρέποντάς τους να περιπλανηθούν από τους λόφους του Shire έως το φρούριο της Minas Tirith και ακόμα παραπέρα.
Όσον άφορα στον χειρότερο τίτλο που έχει βασιστεί στο σύμπαν του J.R.R. Tolkien, το βραβείο το κερδίζει με άνεση το Lord of the Rings Conquest της Pandemic. Έχοντας στο βιογραφικό της τίτλους όπως το Full Spectrum Warrior και το αρχικό Star Wars: Battlefront, όλοι περιμέναμε να δούμε ένα φοβερό αποτέλεσμα. Δυστυχώς, στο Lord of the Rings Conquest η Pandemic απλά έκανε αυτό που γνώριζε, χωρίς να μπει στη διαδικασία να κάνει παραχωρήσεις ή καινοτομίες με το διαθέσιμο υλικό που είχε στα χέρια της. Το αποτέλεσμα ήταν ένα απογυμνωμένο battlefront,ι με muddy γραφικά και φτωχό σύστημα έλεγχου.
Ian Holm, πες μας πώς πάνε τα πράγματα στις Undying Lands…
Άγγελος Ζλατινούδης
Ανά τα χρόνια έχουν κυκλοφορήσει πολλοί τίτλοι βασισμένοι στα πασίγνωστα βιβλία του J.R.R. Tolkien με τα οποία έχουν μεγαλώσει γενιές και γενιές. Αν και είναι αρκετά τα παιχνίδια που έχω αγαπήσει, θα ξεχωρίσω τρία από εκείνα που κυκλοφόρησε η Electronics Arts, και δεν είναι άλλα από τα The Lord of the Rings: The Two Towers, The Lord of the Rings: The Return of the King, και The Lord of the Rings: The Battle for Middle-earth II.
Από τους τίτλους αυτούς, το The Two Towers μπαίνει στην κορυφή της λίστας μου καθαρά για συναισθηματικούς λόγους, αφού ήταν το πρώτο παιχνίδι που έπαιξα και ήταν βασισμένο στο σύμπαν του Tolkien, και με το οποίο πέρασα αμέτρητες ώρες παρά τα μειονεκτήματά του.
Το χειρότερο παιχνίδι που έφερε τον τίτλο “The Lord of the Rings”, για εμένα δεν είναι άλλο από το The Lord of The Rings: Conquest. Η ιδέα ενός παιχνιδιού βασισμένου στο concept των original Star Wars: Battlefront θεωρητικά ήταν εξαιρετική, όμως η Pandemic δεν κατάφερε να δώσει το αντίστοιχο αποτέλεσμα. Το Conquest είχε αρκετά θέματα στο gameplay, τα γραφικά και το animation, αρκετά bugs, προβλήματα balancing με κάποιες κλάσεις που ήταν overpowered, ενώ οι multiplayer servers έκλεισαν από την Electronic Arts ένα χρόνο μετά την κυκλοφορία του. Ίσως κάποια στιγμή μελλοντικά να δούμε έναν τίτλο με παρόμοιο concept αλλά με καλή εκτέλεση, αφού θεωρώ πως η αρχική ιδέα έχει μεγάλο ενδιαφέρον ακόμα και σήμερα, και θα μπορούσε -στα κατάλληλα χέρια- να δημιουργηθεί ένα καλό multiplayer game.
Χρήστος Ντίνος
Συγχωρήστε με προκαταβολικά, αλλά θα μακρηγορήσω. Άλλωστε, έχω πολλά να πω όταν η αγαπημένη μου σειρά βιβλίων, όταν όλο αυτό το σύμπαν που μετουσιώθηκε και γεννήθηκε στη σκέψη του J.R.R. Tolkien, κατάφερε να βρει διέξοδο και στα βιντεοπαιχνίδια. Δεν λέω ότι όλα είναι ρόδινα –δεν μπορεί, άλλωστε, η δύναμη που έχουν τα βιβλία να μεταφραστεί στα τεχνολογικά μέσα. Όταν, όμως, ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών έχει μεταφερθεί με αριστουργηματικό τρόπο στη μεγάλη οθόνη, δεν γίνεται να μην υπάρχει ελπίδα για ένα καλό αποτέλεσμα στα βιντεοπαιχνίδια. Και η μέχρι τώρα πορεία της σειράς έχει προσφέρει τις θετικές, αλλά και τις αρνητικές της στιγμές.
Αγαπημένο βιντεοπαιχνίδι -ή, για να μιλήσω πιο ορθά, αγαπημένη σειρά βιντεοπαιχνιδιών- είναι η σειρά στρατηγικής The Battle for Middle Earth. Το πρώτο παιχνίδι ήταν ό,τι πιο κοντινό στο υλικό των ταινιών που μπορούσε να μας προσφέρει η ΕΑ. Μπορεί το gameplay να θύμιζε περισσότερο τους τίτλους της σειράς Command & Conquer και να μην είχαμε 100% πρωτοτυπία, αλλά η μαγεία βρισκόταν αλλού. Βρισκόταν στους ηθοποιούς που έδιναν τις φωνές τους στα ψηφιακά τους avatar. Υπήρχε στη μουσική, υπήρχε στο campaign που ξετυλιγόταν γύρω από τα μεγαλύτερα γεγονότα της τριλογίας. Υπήρχε στο campaign των “καλών”, υπό την αφήγηση του Sir Ian Mc Kellen, αλλά και στο what-if campaign των “κακών”, με την αφήγηση του Sir Christopher Lee. Και όταν χορτάσαμε το πρώτο Battle for Middle Earth, ήρθε το The Battle for Middle Earth 2, μαζί με το expansion Rise of the Witch King, τα οποία και μετέφεραν την πλοκή σε άλλα σημεία της Μέσης Γης, και φώτιζαν την πορεία του Μάγου-Βασιλιά της Άνγκμαρ, του Πρώτου των Νάζγκουλ. Μια σαφέστερα βελτιωμένη έκδοση, που οδήγησε μόνο σε απογοήτευση για το τρίτο παιχνίδι που δεν ήρθε ποτέ…
Μιλώντας και για τα χειρότερα, πρέπει να κάνουμε μια εξαιρετική μνεία στο The Lord of the Rings: Aragorn’s Quest. Αναμφίβολα, στο διάδοχο του Ισίλντουρ άξιζαν πολλά περισσότερα από ένα παιχνίδι με αναξιοπρεπή σχεδιασμό, υπερ-απλουστευμένο και φρικτά επαναλαμβανόμενο gameplay και ύφος που ταιριάζει περισσότερο σε παίκτες νηπιακής ηλικίας. Δεν λέμε πως δεν πρέπει να υπάρχουν παιχνίδια για όλη την οικογένεια – τα Hobbit & LotR Lego είναι εξαιρετικά παραδείγματα του είδους. Το Aragorn’s Quest, πάλι, μάλλον πρέπει να ξεπήδησε κατευθείαν από τη σκέψη του Samwise Gamgee τελειώνοντας την αφήγηση στα παιδιά του, προσδίδοντας απόλυτα το ύφος που πρέπει να έχει ένα αξιοπρεπές παραμύθι. Για παραμύθι, σίγουρα καλό. Για παιχνίδι, καλύτερα να μείνει καταχωνιασμένο σε μια ντουλάπα, μέσα στη σακούλα με τις χοντρές κουβέρτες και τίγκα στη ναφθαλίνη.
Ελπίζω και εύχομαι πως θα επιστρέψω σύντομα, μέσω κάποιου τίτλου, στη Μέση Γη. Κατά προτίμηση, όχι στα γεγονότα της Τρίτης Εποχής. Υπάρχουν πολλά ακόμα πράγματα που μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα παιχνίδια για να αφηγηθούν μια ιστορία, γεμάτη ρομαντισμό και λυρισμό μιας εποποιίας που έπλασε η αστείρευτη φαντασία ενός και μόνο ανθρώπου.
A Elbereth Gilthoniel, o menel palan-díriel, A tiro nin, Fanuilos!
Κώστας Παπαμήτρου
Τι να πρωτοπεί κανείς για τη μοναδικά κορυφαία τριλογία του Lord of the Rings. Ένα ανεπανάληπτο κινηματογραφικό γεγονός δίχως προηγούμενο και μάλλον δίχως επόμενο, όπως μαρτυρούν οι παταγώδεις αποτυχίες ή χλιαρές –στην καλύτερη περίπτωση- παραγωγές στα πλαίσια του fantasy κόσμου. Ένα επικό υπερθέαμα στη μεγάλη οθόνη που ήδη από τα πρώτα δευτερόλεπτα του αλησμόνητου “The World is changed. I feel it in the water…” της αιθέριας φωνής της Cate Blanchett, μαγνήτιζε δίχως προηγούμενο την προσοχή.
Πραγματικά μπορεί να νοιώθει κανείς τυχερός που κατάφερε να νοιώσει το δέος του αριστουργήματος του Peter Jackson, βλέποντάς το για πρώτη φορά στη μεγάλη οθόνη, μία από τις σπάνιες περιπτώσεις ορόσημων στα blockbusters (και όχι μόνο βέβαια) που συμβαίνουν μία φορά στα δέκα χρόνια (αν είμαστε τυχεροί). Ο ενθουσιασμός από αυτό το υπερθέαμα ήταν τόσο μεγάλος, ώστε η αγορά του The Lord of the Rings: The Two Towers της EA ήταν απλά μονόδρομος, ασχέτως αν τα αλλεπάλληλα αποτυχημένα movie tie-ins είχαν ισχυροποιήσει προ πολλού την άποψή μου πως στο 99% των περιπτώσεων μιλούσαμε για αρπαχτές. Τι κι αν η παραγωγή με μία καθαρή ματιά πλέον δείχνει ανερυθρίαστα την movie tie-in φύση της (μικρή διάρκεια, σχεδόν ασύνδετη μεταφορά από πίστα σε πίστα, εμβόλιμες σκηνές από την ταινία, έναντι κανονικών cutscenes, λες και βλέπουμε trailer κ.λπ.).
Αρκούσε που μέσα από το απλό σύστημα μάχης μού επέτρεπε να πάρω μέρος σε μάχες από διάφορα αξιομνημόνευτα κομμάτια των ταινιών (με προτίμηση στον Aragorn για έλεγχο του χαρακτήρα βεβαίως), με τον υψηλής ποιότητας οπτικό τομέα -για τα δεδομένα της εποχής πάντα- να εντείνει πλήρως το immersion μαζί με τις παρωπίδες σχετικά με την τρίωρη διάρκεια και την επανάληψη στο gameplay. Καλύτερο παιχνίδι θεματολογίας Lord of the Rings; Σίγουρα όχι… καλύτερη ανάμνηση από ψηφιακό ταξίδι στη Μέση Γη; Πέρα από κάθε αμφιβολία!
Νικόλας Μαρκόγλου
Το Return Of the King ( 2003) σίγουρα δεν είναι το καλύτερο παιχνίδι που καταπιάνεται με το κόσμο του μεγάλου παραμυθά Tolkien. Για την ακρίβεια, χωρίς να ζοριστώ, μπορώ στα γρήγορα να σκεφτώ τέσσερα, τα οποία θα τα κατέτασσα πιο πάνω αν τα έκρινα με αυστήρα gaming κριτήρια. Αλλα σκεφτείτε λίγο, στα 2003, μερικές βδομάδες πριν την κορύφωση της κινηματογραφικής τριλογίας, την ώρα που το hypo-μέτρο έχει χτυπήσει βαθύ άλικο, την περίοδο που τα πάντα -με τον έναν ή άλλον τρόπο- θυμίζουν ή θέλουν να θυμίζουν LOTR, σκάει μύτη ένα από τα πιο λουσάτα και πετυχημένα tie-ins όλων των εποχών.
Μικρό σε διάρκεια, αλλά τόσο έντονο, με δυνατότητα co-op, έμφαση σε μνημειώδη σκηνικά των δύο τελευταίων ταινιών, all star casting, μουσική επένδυση και μια, υποτιμημένη μα πετυχημένη, γωνία κάμερας (που σε κάνει να νιώθεις, ο ίδιος πρωταγωνιστής στην ταινία). Το απλό αυτό, σχετικά, hack ‘n slash RPG είναι το απόλυτο προϊόν μιας εποχής, μακρινής πια, μα και ευχάριστης . Συμπαγές, τίγκα στην αστερόσκονη, λαμπερό, έμεινε στην καρδιά μου και στο μυαλό μου, μνημείο αυτής της μαγικής εποχής.
Το κατάλληλο παιχνίδι την κατάλληλη στιγμή, στο κατάλληλο περιβάλλον. Λαχτάρα, νοσταλγία και ένας κόσμος πιο αισιόδοξος, που ανοίγονταν μπροστά μας στα πρώτα χρόνια της ενήλικης μας ζωής και αυτό το παιχνίδι. Μπορεί η προτίμησή μου στο παιχνίδι να έχει μία «μεταφυσική» χροιά, αλλά στο τέλος της ημέρας, αυτό που μετράει είναι το πώς μας έκανε να νιώθουμε ένα παιχνίδι Πιστέψτε με, δεν γίνεται πολύ καλύτερα από αυτό.
Νίκος Πλωμαριτέλης
One Ring to rule them all και πάνω από 20 προβολές της καλύτερης τριλογίας ever σε τοπικό σινεμά στη Νέα Σμύρνη. Φεύγανε τότε τα λεφτά για εισιτήρια βροχή, σε ένα κινηματογραφικό φαινόμενο που παρόμοιό του δεν έχει ξαναϋπάρξει. Στο gaming στερέωμα, αυτή η φαντασίωση της Μέσης Γης, των παραδόσεων, των διαφορετικών φυλών, των ξεχωριστών περιοχών, του υπέροχου ταξιδιού, πήραν σάρκα και οστά στο αλησμόνητο “The Lord of the Rings Online” της Turbine, πίσω στο 2007.
Για την ακρίβεια, ο τίτλος κυκλοφόρησε με τον υπότιτλο “Shadows of Angmar” και περιελάμβανε την ευρύτερη χώρα του Eriador. Σταδιακά, το παζλ της Mέσης Γης ενωνόταν, με expansions που εισήγαγαν τη Moria, το Mirkwood, την Isengard, το Rohan και την Gondor, για να φτάσει στο 2017, δέκα χρόνια αργότερα, να κλείσει τη βασική ιστορία με την εισαγωγή της Mordor. Ύστερα από αυτή, μικρότερες ιστορίες έκαναν την εμφάνισή τους, σε ύστερες του Δαχτυλιδιού ημέρες, όπως το Minas Morgul expansion του 2019 και το Gundabad που έχει ανακοινωθεί για το 2021.
Στο παιχνίδι παίρναμε το ρόλο ενός μέλους εκ των τεσσάρων διαθέσιμων φυλών και ακολουθούσαμε παράλληλα με τα βιβλία όλο το επικό ταξίδι ως αφανείς ήρωες. Σε σημεία μπλέκαμε με τη βασική ιστορία των βιβλίων, ως επί το πλείστον όμως χανόμασταν σε δικές μας περιπέτειες στο θαυμαστό κόσμο του παιχνιδιού, με τη βασική ιστορία να αποτελεί μοχλό προώθησης της αφήγησης από περιοχή σε περιοχή. Όλα τα στοιχεία των τότε MMORPGs ήταν παρόντα, εκείνο όμως που πραγματικά ξεχώριζε στον τίτλο ήταν η απόδοση της Μέσης Γης.
Μέχρι και σήμερα δεν έχω παίξει σε καλύτερο online κόσμο. Φυσικά ρόλο παίζει ότι είμαι φαν, το ρόλο του όμως έπαιξε και η φαντασία των δημιουργών να φέρουν στη ζωή όλα εκείνα τα φανταστικά τοπία που σχεδίαζε ο νους διαβάζοντας τα βιβλία. Αχανείς εκτάσεις, με μοναδικό σχεδιασμό και ατμόσφαιρα πιστή στην κουλτούρα και τις διηγήσεις του Tolkien, με μια high fantasy αύρα που έμοιαζε ταυτόχρονα τόσο εξωτική αλλά και τόσο γήινη. Ένα πραγματικό αριστούργημα.
Οδυσσέας Γιαννιώτης
Πιο βαριά φανέλα για παιχνίδι από την φανέλα του κόσμου της Middle Earth, δεν πρέπει να υπάρχει στην αγορά. Θα περίμενε λοιπόν κανείς, με ένα τόσο μεγάλο όνομα και ένα lore το οποίο έχτισε όλο το σύγχρονο fantasy genre, να είχαμε δει πολλά, μεγάλα και τρανά παιχνίδια, σωστά; Δυστυχώς δεν είναι έτσι και σε κοντά 40 χρόνια gaming μέσα στον κόσμο του Tolkien, ελάχιστα ήταν τα παιχνίδια που ξεπέρασαν την απόλυτη μετριότητα. Τα μισά προσπάθησαν να πουλήσουν μια μετριότατη μεταφορά των βιβλίων, και τα άλλα μισά μια ακόμα μετριότερη μεταφορά των ταινιών και ένα τόσο μεγάλο σύμπαν έμενε ανεξερεύνητο και κολλημένο σε αρπαχτές και επανάληψη.
Δεν θα ισχυριστώ βέβαια πως δεν υπήρχαν και οι εξαιρέσεις. Τα Battle for Middle Earth ήταν αρκετά καλοφτιαγμένα RTS, που έδωσαν μια διαφορετική πτυχή στον πόλεμο του δαχτυλιδιού και ήταν διασκεδαστικότατα αν και λίγο προβλέψιμα. Το Lord of the Rings Online ήταν ίσως η πιο λογική δημιουργία και μια εξαιρετική επιλογή για ΜΜΟ, αλλά το κλείδωμα σε μόνο καλά factions αλλά και ορισμένες άλλες περίεργες επιλογές, το εμπόδισαν από το να ξεχωρίσει όταν έπρεπε. Και παρ’ όλη την (κουραστική κατ εμέ) επανάληψη των τελευταίων Middle Earth, είχαν διάφορα καλά στοιχεία και ιδέες. Αλλά κανένα βρε παιδί μου δε θα έλεγα ότι στέκεται αντάξιο στο όνομα που κουβαλάει.
Για αυτό και στο σημερινό άρθρο θα αναφέρω το Hobbit του 1982 ως το αγαπημένο μου παιχνίδι. Όχι γιατί είναι κάτι φοβερό, τα επόμενα text adventures της σειράς το ξεπέρασαν εύκολα. Όμως ήταν ίσως το μόνο που πραγματικά προσπάθησε να κάνει κάτι εντυπωσιακό για την εποχή του και να τιμήσει έτσι το μέγεθος του ονόματος. Παρά την αναγκαστική απλοποίηση σε περιοχές και χαρακτήρες, όλη η βασική ιστορία ήταν εκεί για να την ζήσεις. Ναι, ο parser έχει λίγες λέξεις αλλά σε άφηνε να κάνεις σύνθετες προτάσεις που δεν είχαμε ξαναδεί.
Όμως το σημαντικότερο ήταν η AI, καθώς μιλάμε για ένα από τα πρώτα (αν όχι το πρώτο) παιχνίδι όπου η ΑΙ των NPCs, τους άφηνε να κάνουν ό,τι ήθελαν. Ο Gandalf τριγυρνούσε μόνος του στον κόσμο, πάλευε, μιλούσε, έπεφτε αιχμάλωτος, μπορούσε να πεθάνει κ.λπ. Αυτό ίσχυε για όλους τους χαρακτήρες, με εντελώς random δεδομένα, κάνοντας σίγουρο ότι κάθε παιχνίδι σας θα είναι διαφορετικό, γιατί ο κόσμος του ήταν ζωντανός. Σίγουρα υπήρχαν διάφορα bugs και dead ends, αλλά μιλάμε για οργανικό emergent gameplay το 1982, κάτι που και σήμερα δεν βλέπουμε στα παιχνίδια. Για αυτά και μόνο, θεωρώ πως το Hobbit είναι το σημαντικότερο “Τολκιενικό” παιχνίδι.
Αλέξανδρος Μιχαλιτσιάνος
